Wat is een neuroblastoom?

Een neuroblastoom is een kwaadaardig kankergezwel (tumor) wat ontstaan is uit een bepaald type zenuwweefsel. Dit zenuwweefsel wordt het sympathisch zenuwstelsel genoemd. Het sympathisch zenuwstelsel bestaat uit een zenuwstreng die vanaf de hersenen langs het ruggenmerg naar beneden loopt tot in het bekken. De zenuwen in deze zenuwstreng regelen onder andere de bloeddruk, de hartslag, de activiteit van de darmen, blaas en andere organen in de buik. Ook de bijnieren maken onderdeel uit van het sympathisch zenuwstelsel.

Hoe vaak komt een neuroblastoom voor?

Het neuroblastoom komt ongeveer bij een op de 100.000 kinderen in Nederland voor. Dat betekent dat er in Nederland per jaar bij ongeveer 25 kinderen de diagnose neuroblastoom gesteld wordt.

Wat is de oorzaak van een neuroblastoom?

De precieze oorzaak van het ontstaan van een neuroblastoom is niet bekend. Ergens tijdens de ontwikkeling van het embryo in de baarmoeder is er iets mis gegaan, waardoor uit normaal zenuwweefsel een neuroblastoom is ontstaan. Tijdens de ontwikkeling van het embryo tot voldragen baby gebeurt er heel veel met alle lichaamscellen. Cellen moeten op een bepaald moment gaan delen en op een ander moment stoppen met delen en zich verder gaan ontwikkelen tot de functie die de cel zal gaan krijgen. Dit heel complexe proces wordt gestuurd door bepaalde stofjes.

Bij kinderen die een neuroblastoom krijgen gaat er iets mis met de aansturing van dit proces. De cellen gaan zich wel delen, maar reageren niet meer op het signaal dat ze moeten gaan stoppen met delen. Het is nog lang niet bekend waarom de cellen bij een neuroblastoom niet meer reageren op de boodschap dat ze moeten gaan stoppen met delen. Wel worden in de cellen van het neuroblastoom vaak afwijkingen in het erfelijk materiaal gevonden. Een bepaald type afwijkingen komt regelmatig voor. Hoe die afwijkingen ontstaan is niet bekend.

Wat is de prognose van een neuroblastoom?

De prognose van een neuroblastoom hangt af van een aantal factoren. Belangrijke factoren daarbij zijn de leeftijd van het kind, de grootte van het neuroblastoom en het wel of niet aanwezig zijn van uitzaaiingen en de mate waarin het mogelijk is om het neuroblastoom tijdens een operatie in zijn geheel te verwijderen. Het beeld van het neuroblastoom onder de microscoop en de mate waarin in het erfelijk materiaal van het neuroblastoom veranderingen zijn opgetreden zijn tevens belangrijk voor de prognose.

Kleine neuroblastomen zonder uitzaaiingen (cat. #1 en 2) die in geheel verwijderd zijn door een operatie hebben een hele goede prognose, bijna altijd is volledige genezing mogelijk. Bij grotere tumoren (cat. #3) die intensiever behandeld zijn, is de prognose ook goed, acht tot negen op de tien kinderen geneest hiervan.

Bij neuroblastomen met uitzaaiingen (cat. #4) zoals Mees heeft, is de prognose veel minder goed. Na intensieve behandeling geneest slechts 20% tot 50% van de kinderen. 50% tot 80% van de kinderen komt dus als gevolg van deze neuroblastomen uiteindelijk te overlijden.

Hoge dosis chemo (#6) en stamcellen

Wat zijn stamcellen?

Pluripotente stamcellen zijn primitieve, onrijpe bloedcellen die leven in het beenmerg. Beenmerg is het zachte sponsachtige materiaal binnenin de botten. De bloedvormende stamcellen splitsen zich om nog meer stamcellen te vormen, of ze ontwikkelen zich tot één van de drie soorten bloedcellen: de witte bloedcellen die infecties tegengaan, de rode bloedcellen die zuurstof transporteren en de bloedplaatjes die helpen het bloed te stollen.

Stamceltransplantatie

Een stamceltransplantatie is een ondersteunende behandeling die erop is gericht om stamcellen die door een hoge dosis chemotherapie (en/of radiotherapie) zijn vernietigd, te vervangen door gezonde exemplaren. Chemotherapie richt zich op snel delende kankercellen en vernietigen ze. Omdat de stamcellen in het beenmerg zich snel vermenigvuldigen, raken deze door de chemotherapie ernstig beschadigd. Zonder gezond beenmerg is een patiënt niet meer in staat de bloedcellen aan te maken die nodig zijn voor het vervoer van zuurstof, bestrijding van infecties en het voorkomen van bloedingen. Door een stamceltransplantatie kunnen de stamcellen die zijn vernietigd door chemotherapie, worden vervangen door goed functionerende stamcellen. De gezonde getransplanteerde stamcellen kunnen het beenmerg herstellen en ervoor zorgen dat het beenmerg het vermogen terugkrijgt om bloedcellen te produceren. Zo maakt een stamceltransplantatie het dus mogelijk om een hoge dosis chemotherapie toe te dienen die nodig is voor de behandeling van een aantal ernstige aandoeningen zoals kanker.

Hoge dosering chemotherapie

Mees krijgt eerst vijf kuren met een ‘normaal’ gedoseerde chemotherapie. Maar na de operatie volgt een zeer hoge dosis chemotherapie. Dit geeft extra bijwerkingen. Zoals in bovenstaand stukje wordt uitgelegd is door de hoge dosis chemotherapie o.a. de werking van het beenmerg ernstig beschadigd. Het beenmerg wordt hierdoor volledig en langdurig geremd. Omdat bloedcellen van levensbelang zijn kan een hoog-gedoseerde chemotherapie alleen gegeven worden indien tegelijkertijd het beenmerg wordt ondersteund. Dit gebeurt m.b.v. een  autologe perifere stamceltransplantatie.

Autologe perifere stamceltransplantatie

Autologe perifere stamceltransplantatie is een behandeling waarbij stamcellen uit het bloed worden geoogst, ingevroren en later teruggeven aan de patiënt. Autoloog betekent dat de stamcellen van de patiënt zelf zijn afgenomen en niet van een donor. Perifeer betekent in het bloed circulerende stamcellen. Deze stamcellen worden bij Mees na de 3e kuur geoogst en worden via een infuus aan hem teruggegeven. De teruggegeven stamcellen moeten zorgen dat het beenmerg zich weer herstelt.

Reïnfusie van stamcellen

Nadat de cytostatica uit het lichaam is verdwenen worden de eigen stamcellen teruggegeven (= reïnfusie). Het teruggeven van de stamcellen lijkt op een transfusie van bloedplaatjes. De stamcellen worden ontdooid en via de Hickmann (zijn vaste lijn) teruggegeven. De stamcellen circuleren daarna kortdurend in het bloed en zoeken een plekje in het beenmerg op. Ze groeien uit en zorgen voor het herstel van het beenmerg van Mees.

Waarom Amerika?

In het Childrens Hospital in Philadelphia is een therapie ontwikkeld met antilichamen. Dit geeft twintig procent hogere kans op genezing bij hoog-risico-neuroblastoom. Zo’n grote verbetering is de afgelopen twintig jaar niet vertoond. Daar staat tegenover dat het een zware therapie is. Door bijwerkingen maken lang niet alle patiënten de behandeling af.

Tegenwoordig een vast onderdeel van het behandelplan in het UMC St. Radboud in Nijmegen (mits kinderen gediagnosticeerd zijn met stadium 4), waardoor de meeste zorgverzekeraars in Nederland mee werken aan de medische kosten voor de therapie! Kosten voor huisvesting en levensonderhoud komen echter voor eigen rekening.

Bijwerkingen

Tot nu toe zijn een klein aantal kinderen naar de VS gereisd. Sommige kinderen moesten de behandeling staken wegens de bijwerkingen. Pijn is een bekende bijwerking, daarnaast komt een hevige allergische reactie voor.

Behandeling in Europa of Nederland

Het is nog onduidelijk wanneer deze behandeling in Europa of Nederland gegeven kan worden. Op dit moment zijn er nog drie hindernissen die dit in de weg staan:

Ondanks al deze factoren vinden de Nederlandse behandelaars van neuroblastoom deze immunotherapie zo belangrijk, dat ze hem daarom toevoegen aan de standaard behandeling van neuroblastomen met een hoog risico. De twintig procent hogere genezingskans die bleek uit de eerste onderzoeksresultaten onder 228 patiënten geeft daar alle aanleiding toe.